Een voedselbos, je hebt er misschien wel eens van gehoord. Maar wat is een voedselbos nou precies? Een voedselbos is een door de mens ontworpen systeem dat zich richt op het duurzaam produceren van voedsel. Het systeem is gebaseerd op een natuurlijk bos zoals het tropisch regenwoud.
Denk eens aan een akker vol mais, maar pak dan precies het tegenovergestelde. Geen velden waar maar een soort gewas groeit, nee allerlei soorten planten groeien hier samen. Er is geen kunstmest of pesticide nodig. Het voedselbos voedt zichzelf. Er is een balans. De grond ligt altijd goed beschut en je kunt het hele jaar door oogsten. Dit soort bossen zijn de afgelopen 10 jaar helemaal upcoming.
Maar wanneer is een voedselbos nou een echt voedselbos? Daarover kunnen we het volgende zeggen: “Een voedselproducerend bos met een aantal lagen (vaak 5 tot 9) aan begroeiing van minstens een halve hectare groot. Het wordt aangeplant door de mens en vervolgens leeft het bos verder door met een klein beetje hulp.”
Door te werken met meerdere lagen en het principe van een natuurlijk bos systeem ontstaat er een hoge biodiversiteit. De verschillende lagen zijn op elkaar afgestemd en de productiviteit van een voedselbos is erg hoog. Het onderhouden van een voedselbos is bijna geen werk. Een goed ontworpen voedselbos zorgt voor zichzelf en beschermt het voedsel dat onderaan groeit. Het voedselbos bevat vaak ook planten die niet eetbaar zijn, maar wel meewerken aan het geheel, zoals afschrikkers van vogels of om bestuivende insecten aan te trekken.
Voedselbos bestaat uit lagen
Zoals we al zeiden, bestaat een voedselbos uit meerdere lagen die slim op elkaar afgestemd zijn. Dit zorgt voor bescherming, diversiteit en duurzaamheid van het voedselbos. De lagen van een voedselbos zijn veelal zo opgebouwd:
- De grote bomen / kruinlaag. Deze zijn van 8 meter hoog en bevatten veelal de linde, kers, walnoot en ginkgo.
- De tussenlaag van kleinere bomen en heesters van 3 tot 8 meter. Hierbij moet je denken aan de hazelaar, cornus decaisnea of de mispel.
- De struiklaag is 1 tot 3 meter hoog en zijn kleine heesters. Veel gebruikt zijn de Gojibes, honingbes, aalbes, wijnbes, appelbes of jostabes.
- De kruidlaag komt van 20 centimeter tot 1 meter en is bijvoorbeeld de brandnetel, smeerwortel en varens.
- De bodembedekkers kom aan de basis van de grond en zijn aarbeien, vossebes, bosbes, postelin of cranberry
- Werk ook met klimplaten zoals de druif, akebia of kiwibes
- Onder de grond kun je goed werken met wortels en knollen
De hoogste laag, de kruinlaag, speelt een belangrijke rol. Deze zorgt voor bschutting en de productie van organisch materiaal door de bladeren te laten vallen, maar ook de wortels in de grond.
Door alles goed op elkaar af te stemmen ontstaat er een geschikt klimaat. Dit speelt een erg belangrijke rol. Waait het bijvoorbeeld te hard, dan kun je dit nog weg werken door een grotere boom te plaatsen bij de windrichting.
De planten die veel zon nodig hebben, zet je aan de rand van je voedselbos. De planten die veel schaduw nodig hebben kun je makkelijk onder de boom plaatsen.
Voedselbos voeding
Een voedselbos werkt super samen en zorgt voor de juiste voedingsstoffen voor je planten. Zo zet je de planten die veel stikstof nodig hebben naast een buur die stikstof bindend is en met zijn bladeren en wortelen stikstof achterlaat. Zo is het voedselbos in balans en ontstaat er een klein duurzaam ecosysteem wat weinig werk vergt.
Oogsten van je voedsel
Na een paar jaar kan je al volop oogsten uit je eigen geplante voedselbos. Dit kan bijvoorbeeld de wortel zijn, scheuten, bladeren, fruiten of zelfs noten en hout. Maar ook de andere planten zorgen ervoor dat er geoogst kan worden onderling. Een voedselbos is erg voedselrijk, voor de bodem, de mens en allerlei dieren.
Onderhouden van een voedselbos
In het begin zal je het bos nog moeten helpen. Is het in de zomer erg warm? Dan zal je zeker water moeten bijgeven. Maar door te werken met een bodembedekking houdt het grondwater beter vast en laat het zo mulchende voedingsstoffen achter. Als er te veel van een soort staat, kan dat een impact hebben op je biodiversiteit. Je haalt het teveel weg en laat het op de grond liggen als mulch. Het voedselbos verwerkt zelf alle compost. Je hoeft hier dus niet te onderhouden en de planten in de composthoop te gooien.
Wat kan je platen in een voedselbos?
Je kunt zoals eerder gezien al veel soorten planten. Veel zijn al bekend zoals de braam, bosbes of brandnetel. Maar er gaan heel wat andere planten goed samen in een voedselbos. Ook sierplanten kunnen soms een unieke werking hebben in het onderdeel. Het kijken naar hoe de natuur het doet is erg belangrijk en leer werken met het principe van een bos, waarbij beschutting, schaduw en zon een belangrijke rol spelen.
Voedsel bos als ecosysteem
Een voedselbos fungeert als een systeem dat volledig in balans is, maar vergis je niet. Een voedselbos heeft tijd nodig om te groeien. Het is ook steeds interessanter en veel mensen zijn er in geïnteresseerd. Dat komt vooral door de monocultuur in traditioneel landbouw. Maar ook het klimaat speelt een belangrijke rol. En dan heb je natuurlijk het onderhoudsvrije aspect van een voedselbos. Genoeg redenen dus, maar een voedselbos kost tijd en goede planning.
Een voedselbos blijft een door de mens aangeplant bos en de kans dat sommige planten in de natuur zouden ontkiemen en groeien is erg klein. Een voedselbos heeft dus aandacht nodig om goed te kunnen floreren. Zorg dus voor het goed aanplanten van je plantjes en een laag mulch om de bodem goed te bedekken en te voorkomen dat onkruid en inheemse planten je mooie voedselbos helemaal gaan overnemen.
Voedsel bos aanleggen op een stuk gras
Je ziet op internet vaak filmpjes dat mensen een voedsel bos aanleggen op een weiland, een stuk gras of bij een bestaand bos. Maar dit werkt niet zo goed. Want de jonge planten zijn namelijk geschikt om goed te ontkiemen en te gedijen in het Nederlandse klimaat. De planten zijn ons klimaat namelijk niet gewend en hebben heel wat zorg nodig om goed te kunnen groeien.
Juist de planten die je graag in een voedsel bos wilt hebben, kunnen alleen minder goed tegen het harde klimaat. Vaak zijn het ook nog jonge planten die moeite hebben met de winter of de late nachtvorst.
Bij het aanplanten van een voedselbos zijn de juiste planten nodig, de juiste manier om ze te planten en de juiste verzorging. Kies er daarom voor om te werken met compost en een laag mulch. Zo geef je de planten de ideale plek om goed te groeien en door de laag mulch is de grond beschermd tegen opdrogen en blijft het beter vrij van onkruid.
Voedselbossen in Nederland
In Nederland vinden we tegenwoordig ook tal van voedsel bossen. Dit gebeurt vaak op kleine buurt initiatieven of als projecten en stichtingen. Je kunt deze vaak ook bezoeken en zo meer leren van de manier van het planten en onderhouden van een voedselbos.
Ga jij er mee aan de slag en werken aan een meer zelfvoorzienend leven?
