Ben je op zoek naar een nieuwe uitdaging en wil je zelfvoorzienend zijn? Overweeg dan om een koe te houden! In deze blog gaan we in op alles wat je moet weten over het houden van koeien. Van de verschillende soorten koeien tot de verantwoordelijkheden die erbij komen kijken. We bespreken de kosten van een koe, de benodigdheden voor huisvesting, voeding en verzorging van runderen. We geven tips over hoe je de gezondheid van je koe kunt waarborgen en hoe je het gedrag van een koe kunt begrijpen. Bovendien gaan we in op regelgeving rondom het houden van koeien. Het houden van een koe is niet alleen een leuke uitdaging, maar kan ook een mooie aanvulling zijn op een zelfvoorzienend levensstijl. Dus laten we beginnen, en hopelijk leer je alles wat je moet weten over het houden van koeien!
Lees ook:
Soorten koeien
Er zijn wereldwijd meer dan duizend verschillende koeienrassen. Een groot aantal daarvan wordt met uitsterven bedreigd. De rassen zijn globaal onder te verdelen in drie groepen: dubbeldoel rassen (melk en vlees), vleesrassen en melkrassen. Een vierde categorie is in Nederland in opkomst: runderen die specifiek worden gehouden voor natuurbegrazing. Hierbij gaat het vooral om dubbeldoel koeien.
Lange tijd was de Fries Hollandse koe in Nederland superieur. Totdat in de jaren 70 van de vorige eeuw de Holstein Friesian (HF), een koe van Amerikaanse makelij, haar intrede deed. Binnen enkele jaren vielen overigens niet alleen de Nederlandse boeren massaal voor de HF; wereldwijd zijn er inmiddels 50 miljoen van dit soort koeien. Het succes van de HF had echter ook een keerzijde: ten gevolge van inteelt namen de vruchtbaarheid en duurzaamheid af. Vandaar dat fokkers naarstig op zoek zijn naar nieuwe, geschikte kruisingen.
Organisaties voor terreinbeheer zetten grote grazers in bij het onderhoud van natuurgebieden. In Gelderland is een programma opgestart voor het terugfokken van de Nederlandse Heidekoe. De Stichting Ark Natuurontwikkeling heeft een nieuwe kruising, de Rode Geus (Brandrode rund X Franse Saler), ontwikkeld om tegemoet te komen aan de eis van zelfredzaamheid bij natuurbeheer.
Melkrassen
- Brown Swiss
- Fleckvieh
- Fries Hollands vee
- Fries Roodbont
- Groninger Blaarkop
- Holstein Friesian
- Jersey
- Montbéliarde
- Waterbuffels
Hobbyrassen
- Dahomey
- Dexter
- Galloway
- Lakenvelder rund
- witrik
- Yak
- Zebu of Zeboe
- Watusi
Vleesrassen (vleesvee)
- Aberdeen Angus
- Belgische Witblauwe
- Blonde d'Aquitaine
- Charolais
- Hereford
- Limousin
- Marchigiana
- Piemontese
- Verbeterd Roodbont
- Sussex koeien
- Wagyu rund
Dubbel rassen (vlees en melk)
- Brandrode Rund
- Heidekoe
- Kempens rund
- Maas Rijn en IJsselvee (MRIJ)
- Oost-Vlaams wit-rood rund
- West-Vlaams rood rund
- Pinzgauer rund
Wat kost een koe?
Het houden van een koe kan een leuke uitdaging zijn, maar het is wel belangrijk om je vooraf te informeren over de kosten die hiermee gepaard gaan. De aankoopprijs van een koe varieert sterk, maar reken op een bedrag van meer dan 500 euro. Jonge stieren zijn vaak goedkoper, maar houd er wel rekening mee dat er castratiekosten bijkomen.
Maar de aankoopprijs is niet het enige waar je rekening mee moet houden. Er zijn nog heel wat andere kosten zoals een weide, een stal, stro, voer en dierenartskosten. Het huren van een halve hectare weide kost ongeveer 800 euro per jaar, terwijl het zelf bouwen van een schuilstal al snel meer dan 400 euro kost.
Voer is ook een belangrijke kostenpost, informeer je vooraf over de prijs van hooi of kuilgras bij jou in de buurt. Een koe eet al snel voor 30 euro per maand aan ruwvoer. Dus voordat je besluit om een koe te houden, is het verstandig om een realistische begroting op te stellen en te overwegen of je in staat bent om deze kosten op te brengen.
Wat eet een koe nodig? (voeding)
Koeien zijn grote eters, maar dat is ook wel nodig met al die melk die ze produceren. Ze eten wel 60 kilo voer per dag! Het grootste deel van hun dagelijkse menu bestaat uit vers of gedroogd gras, wat ze 6 tot 9 uur per dag eten. Maar gras alleen is niet genoeg, daarom hebben ze ook nog mais, krachtvoer, vitamines en mineralen nodig om melk te maken. Naast het voer, drinkt een koe ook wel 100 liter water per dag!
In de wintermaanden, wanneer de koeien binnen staan, krijgen ze ook gras. Dit gras is eerder in het jaar door de boer gemaaid, gedroogd en verpakt in plastic. Dit heet kuilgras. Naast gras en kuilgras eten koeien ook nog snijmaïs. Gras en maïs zijn de belangrijkste voedingsbronnen voor koeien en worden ook wel ruwvoer genoemd. Om ervoor te zorgen dat de koeien sterk blijven, krijgen ze ook nog ongeveer 5 kilo krachtvoer per dag.
Huisvestiging van runderen
Als je overweegt om rundvee te houden, is het belangrijk om te weten hoe je ze het beste kunt huisvesten. Voor de meeste hobbykoeien is het ideaal om het grootste deel van het jaar buiten te lopen, sommige zelfs het hele jaar. Dit betekent dat er speciale aandacht nodig is voor het weiland, zodat er een goede beweiding en eventueel hooiwinning mogelijk is.
Naast een verzorgd weiland met een geschikte afrastering, hebben koeien ook een stal nodig. Veel kleinschalige rundveehouders kiezen voor een schuilstal in het weiland, een potstal of een hellingstal in plaats van de commerciële ligboxenstal of ouderwetse grupstal.
Ongeveer drie koeien hebben een hectare weiland nodig. De meeste hobbykoeien lopen in de zomer en vaak ook in de winter buiten. Hierdoor moet het grasland extra aandacht krijgen, zoals regelmatig omweiden om worminfecties te voorkomen en besmetting met leverbot.
In de wei hebben koeien beschutting nodig, vooral tegen de zon. Afwisseling tussen gewoon grasland en kruidenrijk grasland is aan te bevelen voor hobbymatig gehouden runderen. Het kopen of pachten van grasland van gebieden voor natuurbeheer kan een aantrekkelijk alternatief zijn voor dure landbouwgrond. Houd wel rekening met de gevoeligheid van runderen voor diverse kruiden en giftige planten.
Voor de afrastering wordt steeds vaker gebruik gemaakt van schrikdraad in combinatie met ander materiaal zoals palen, hekwerk en gaas. Dit is iets anders dan prikkeldraad of puntdraad, wat een ouderwetse methode is en niet meer van deze tijd is vanwege het gevaar op verwondingen.
Een oud staltype dat nog wel eens voorkomt bij biologische melkveehouders is de potstal. Hierin staan de koeien op stro en laten hierin hun mest vallen. Door regelmatig nieuw stro toe te voegen, blijven de koeien schoon en hebben ze een warm en comfortabel ligbed. De mest die hiermee ontstaat is waardevol. De potstal wordt een of twee keer per jaar uitgemest en de mest wordt over het land uitgereden.
verzorging van runderen
Het houden van runderen is een verantwoordelijke taak die veel tijd en aandacht vereist. Dagelijks moeten de dieren verzorgd worden en er moet gelet worden op hun gezondheid en welzijn. Hieronder zetten we een aantal belangrijke verzorgingstaken op een rijtje.
Dagelijks moet je de stal schoonhouden door mest en oud stro te verwijderen en nieuw stro te geven. Runderen hebben ook voer nodig, geef hen daarom elke dag vers ruwvoer en eventueel ook krachtvoer. Zorg er ook voor dat de dieren altijd toegang hebben tot proper water. Bekijk dagelijks of de dieren er gezond uitzien en zich normaal gedragen, en let bij kalveren in het bijzonder op diarree.
Minstens eenmaal per week moet je de automatische drinksystemen controleren en de afsluiting van de weide nakijken. Jaarlijks is er ook weidemanagement nodig om duurzaam om te gaan met de weide en de infectiedruk van parasieten te verminderen. De klauwen van de runderen moeten ook jaarlijks gekapt worden.
Ten slotte moet de stal minstens één keer per jaar grondig gereinigd en ontsmet worden. Hoe meer dieren je houdt, hoe vaker dit moet gebeuren. Verwijder alle demonteerbare materialen en verwijder alle losse en aangekoekte vuiligheid. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een hogedrukreiniger met een reinigingsmiddel, spoel alles af en zorg dat er geen plassen achterblijven. Met deze verzorgingstaken in acht zal je zorgen dat je runderen gezond en gelukkig zijn.
Gezondheid van runderen
Het houden van runderen vereist enige kennis van de gezondheid van de dieren. Een gezonde koe is alert, heeft een glanzende vacht, geen huidbeschadigingen of zwellingen en gedraagt zich normaal. Wanneer een koe zich niet lekker voelt, zal ze sloom worden, zich afzonderen en weinig eten. De eerste signalen van ziekte zijn subtiel, zoals een afwezige blik, holle ogen en afhangende oren.
Er zijn veel veeziektes waar runderen mee te maken kunnen krijgen, van onschuldig tot zeer ernstig. Veelvoorkomende aandoeningen bij runderen zijn onder andere klauwaandoeningen, maagdarmworminfecties, mastitis, parasieten en speenproblemen. Andere gezondheidsproblemen die kunnen optreden zijn anaplasma, blauwtong, botulisme, brucellose, BVD, coccidiose, hittestress, IBR of koeiengriep, leptospirose, leverbot, longworm, mond- en klauwzeer, neospora, oogaandoeningen, paratuberculose, pensverzuring, Rift Valley koorts, Schmallenbergvirus, salmonellose, tuberculose, giftige planten en zonnebrand.
Een goede voeding en verzorging, een ruime en droge stal, verstandig weilandmanagement en afstemming op het natuurlijk gedrag van runderen kunnen veel gezondheidsproblemen voorkomen. Door het toedienen van kruiden en andere natuurproducten kan de weerstand van dieren toenemen. Toch kan het gebeuren dat er gezondheidsproblemen optreden, daarom is het belangrijk om altijd alert te zijn en actie te ondernemen wanneer er problemen zijn.
Voortplanting van koeien
Voortplanting bij koeien en runderen is een belangrijk onderdeel van de rundveehouderij. Vrouwelijke runderen, ook wel koeien genoemd, worden geslachtsrijp wanneer ze tussen de 8 maanden en een jaar oud zijn. Bij hun geboorte hebben ze al een half miljoen eicellen ter beschikking. De vruchtbaarheid van koeien, ook wel tochtigheid genoemd, is om de drie weken. Aan het einde van deze periode vindt een eisprong van één of meerdere eitjes plaats.
De natuurlijke dekking door een stier duurt slechts een minuut of twee. Bij commercieel gehouden koeien wordt vaak gebruik gemaakt van kunstmatige inseminatie, en ook bij hobbymatig gehouden koeien komt dit veelvuldig voor. Na een succesvolle bevruchting volgt een draagtijd van negen maanden, waarin de bevruchte eicel zich ontwikkelt tot een levensvatbaar kalf.
Tijdens de dracht ligt het kalf op zijn zij in de baarmoeder van de koe. Tijdens de geboorte wordt het jonge dier gedraaid naar buikligging, zodat het met gestrekte voorpootjes (kopligging) of achterpootjes (stuitligging) geboren wordt. Het hele geboorteproces duurt enkele uren.
Gedrag van een koe
Runderen zijn groepsdieren die een stabiele rangorde binnen hun kudde hebben. Ze sluiten vriendschappen met andere dieren en vertonen synchroon gedrag zoals gelijktijdig grazen en herkauwen. In de lente en zomer zijn runderen het liefst buiten in de wei, terwijl ze de rest van het jaar in de stal doorbrengen. Ze slapen nauwelijks en besteden veel tijd aan grazen en rusten.
Het gedrag van runderen kan afgeleid worden van hun staart. Als de staart losjes naar beneden hangt, voelt het rund zich tevreden en ontspannen. Een gebogen staart of een knik kan aangeven dat het rund vrolijk of speels is. Een staart die ver van het lichaam afstaat, kan aangeven dat het rund door het dolle heen is. Als runderen stress ervaren of bang zijn, zullen ze hun staart tussen hun poten klemmen.
Runderen loeien om sociale banden tussen dieren te bevestigen en om aandacht te vestigen, zoals bij tochtigheid. Runderen liggen ongeveer 10 tot 15 uur per dag en hebben weinig slaap nodig. Voor een goede conditie, moeten runderen minstens 3 tot 4 kilometer per dag lopen en voldoende ruimte hebben om zich uit te leven.
Bekijk ook de blog over geiten houden
Regelgeving
Wie koeien of rundvee wilt houden, moet voorafgaand aan het houden van de dieren een Uniek BedrijfsNummer (UBN) aanvragen. Dit nummer is verplicht en moet aangevraagd worden drie dagen voordat de koeien bij jou komen. Hierna moeten alle koeien oormerken en geregistreerd worden bij rvo.nl. Dit geldt voor zowel bedrijfsmatig als hobbymatig gehouden koeien. Het is belangrijk om je goed in te lezen omtrent de regelgeving van jouw gemeente, aangezien de omstandigheden van invloed kunnen zijn op of je als bedrijfsmatig wordt beschouwd. Dit kan van invloed zijn op de milieuregelgeving en de regels van het activiteitenbesluit.
