Wat is permacultuur? Permacultuur is afkomstig van het Engelse woord Permaculture en dat is weer een samenvoeging van permanent agriculture. Dat betekent dat je werkt aan een agrocultuur dat permanent is en het land altijd in productie is.
Permacultuur is dus een agrarische methode waarbij je werkt met het natuurlijke ecosysteem dat zichzelf in stand kan houden. Bij permacultuur horen een aantal principes en methodes om het tot een succes te brengen. Kijk vooral ook naar de lokale ecosystemen en je krijgt een systeem dat een mooie opbrengst levert en minimale energie kost en zonder afval.
Waar komt het woord permacultuur vandaan?
Het woord bestaat dus uit de samenvoeging van permanente agrocultuur in het Engels, maar het woord komt vanuit Australië waar het nodig was tijdens de problemen in de golden sixties. Afvalbergen stapelde zich op, de bewustwording dat fossiele energie niet oneindig is en de monocultuur landbouw een negatief effect heeft.
Vanuit het principe permacultuur is er ook nagedacht over het ontwerpen van een eetbare tuin die smakelijk is, nuttig en weinig energie kost. Permacultuur gaat volledig over het principe werken met de natuur in plaats van tegen de natuur in.
Waar let je op bij permacultuur?
Permacultuur staat voor een permanente begroeiing. Het zijn niet losstaande elementen, maar een systeem dat zorgt voor synergie. Bij permacultuur sta je onder andere stil bij:
- Het voorzien in voedsel
- Het verbeteren van de waterhuishouding en dus in droge periodes minder tot niets te hoeven sproeien
- Het produceren van brandstof en bouwmateriaal
- Duurzame architectuur
- Het herstellen van het landschap
- Het creëren van een sociale structuur en te werken aan leven in en op het land
- Het creëren van een systeem dat veerkrachtig is en bescherming biedt tegen negatieve invloeden van de natuur. Alle elementen dragen bij aan een goed geheel.
Bekijk ook het boek van Sepp Holzer – Holzer’s permacultuur
Principes van permacultuur
Permacultuur kent een aantal principes, te beginnen met de eerste drie ethische principes van permacultuur, vervolgens 12 ontwerpprincipes en vervolgens systeemdenken.
Ethische principes van permacultuur
De eerste drie ethische principes van permacultuur zijn:
- Zorg voor de aarde: Hier wordt letterlijk de aarde bedoelde. Het uitgangspunt van principe 1 is dat al het leven op aarde bestaansrecht heeft en van toegevoegde waarde is. Alle ecosystemen moeten zich dus kunnen ontwikkelen
- Zorg voor de mens: Ook al zou de mens ook onder principe 1 vallen, is dit ook apart benoemd. Permacultuur is een ontwerpsysteem voor de menselijke leefomgeving. Er wordt een productief systeem ontworpen dat de mens toegang geeft tot wat zij nodig hebben om voort te bestaan.
- Eerlijk aandeel: Het derde principe gaat over dat ieder zijn eerlijke aandeel pakt van de grondstoffen en bronnen die de permacultuur geeft. Dit dient binnen grenzen te zijn en niet zo als de huidige samenleving werkt.
Het lijkt gemakkelijk om permacultuur te omschrijven en uit te voeren, maar het in balans brengen van de drie principes vergt de nodige kennis en deze principes werken ook in elke omgeving anders.
Permacultuur onderscheidt zich van andere omdat de ethische punten centraal staan en reflectie nodig is om tot een geheel te komen.
Ontwerpprincipes van permacultuur
De ontwerpprincipes van permacultuur zijn in te delen in 2 soorten, deze komen van de grondleggers. De eerste 10 principes van Mollison zijn meer toepassingsgericht en praktisch. De 12 principes van Holmgren zijn meer basishoudingen die aanbod komen bij de verdere ontwikkeling.
De 10 ontwerpprincipes van Mollison zijn:
- Relatieve locatie, de juiste plaatsing van elementen
- Elk element vervult meerdere functies
- Elke functie wordt gedragen door meerdere elementen
- Efficiënte energieplanning, denk aan wind, zon en meer
- De nadruk op biologische en hernieuwbare en lokale bronnen
- Energie recycling en kringlopen op dezelfde plek
- Intensieve systemen, stapelen in tijd en ruimte
- Met successie werken, versnellen opvolging en evolutie
- Diversiteit
- Het effect van randen en overgangen
- Alles werkt twee kanten op
- Permacultuur vergt veel informatie en verbeeldingskracht
De 12 ontwerpprincipes van Holmgren zijn:
- observeer en reageer
- Vang energie op en sla deze op
- Zorg voor opbrengst
- Pas zelfregulering toe en accepteer feedback
- Gebruik en waardeer hernieuwbare bronnen en diensten
- Produceer geen afval
- Ontwerp vanuit patronen naar de details
- Integreer in plaats van afzonderen
- Gebruik kleine en trage oplossingen
- Gebruik en waardeer diversiteit
- Gebruik en waardeer randen
- Reageer creatief op veranderingen
Beide kennen overlap en verschil, daarom worden deze ook wel eens vaker gecombineerd tot een set van de 15 ontwerpprincipes van permacultuur.
Systeemdenken en denken in patronen
Bij permacultuur is systeemdenken een belangrijk onderdeel. Systeemdenken heeft oog voor de complexiteit in een ecosysteem en de onderlinge verbondenheid tussen de verschillende onderdelen. Denk aan de in en output voor het ecosysteem. De in en output moet in balans zijn, als er teveel input is vervuilt dit het systeem, maar bij teveel output zorgt het voor overtollig afval.
In permacultuur werkt de mens met de patronen van de natuur mee en maakt gebruik van de kracht. Daarnaast zorgt het denken in successie ervoor dat permacultuur ook eetbaar is. Denk aan meerjarige planten.
Door gebruik te maken van zones in permacultuur werk je ook met patronen. Denk aan de volgende zones:
- Zone 0: dit is de centrale plek, vaak het huis
- Zone 1: nabij het huis en keukenraam, de privé tuin en alles wat dagelijks aandacht nodig heeft
- Zone 2: de eerste grotere zone voor commerciële teelt of kippen
- Zone 3: voor de minder intensieve verzorging, dit zijn vaak de vaste planten en fruit
- Zone 4: extensieve productie, zoals graan, noten, hout of vleesvee
- Zone 5: de wilde zone waarbij geen menselijke interventie nodig is en de natuur haar gang kan gaan. Hier kan verzameld worden
Je denkt dus na over een systeem waarbij jij centraal staat en werkt met de natuur.
Afgelopen jaren zie je ook dat de voedselbossen aan populariteit winnen. Een voedselbos lijkt op permacultuur, maar gaat over het creëren van een bosecosysteem. Deze kenmerkt zich door weinig onderhoud, fruit en notenbomen gebruikt worden, struiken, kruiden en meerjarige groenten. De opbrengsten zijn direct nuttig voor de mens. Een voedselbos bestaat ook uit meerdere lagen. Deze zijn meestal als volgt te onderscheiden:
- Boomlaag
- Lage boomlaag
- Struiklaag
- Kruidlaag
- Schimmellaag
- Bodembedekker
- Verticale laag (klimplanten)
Waarbij permacultuur een centrale zone heeft en dat is de mens, werkt het voedselbos op basis van lagen van boven naar beneden.
Permacultuur in de moestuin
De moestuin maakt deel uit van je permacultuur. Zo zien we delen van de moestuin terugkomen in verschillende zones. Waarbij we normaliter de moestuin volledig indelen met alle 1 jarige eetbare planten en dit intensief verzorgen. Je ziet echter vanuit de zones dat de moestuin verdeeld kan worden.
Er zijn wel andere manieren om met een betere omgeving te werken in de moestuin. Je wilt dan input en output meer in balans houden. Hiervoor kun je denken aan composteren en te werken met wat je hebt en de natuur in balans te brengen. Een aantal goede aanraders hiervoor zijn:
- Verhoogde kweekbedden: In deze blog lees je meer over een verhoogd kweekbed waarin je met goede eigen compost werkt en het principe van nodig probeert te hanteren
- Hugelkultur: In deze blog lees je meer over hugelkultur, het lijkt op een verhoogd kweekbed, maar gaat hier nog wat verder op in.
- Regeneratieve landbouw: In deze blog lees je meer over het opvolgen van gewas en gebruik te maken van maximale productiviteit terwijl je kweekt.
- Combinatieteelt en goede buren in de moestuin: om te zorgen voor een goede balans, sluit je met combinatieteelt en goede en slechte buren de goede eigenschappen van verschillende planten op elkaar aan. Dit zorgt voor meer balans en minder problemen
- Vaste moestuinplanten: In deze blog vertellen we meer over verschillende vaste moestuinplanten die ervoor zorgen dat je niet elk jaar hoeft te planten
- Diepe mulch: Lees meer over het gebruik van diepe mulch in de moestuin.
Welke planten in permacultuur?
Welke planten gebruik je dan precies in zone 5 van permacultuur? Dit is namelijk de zone die geen omkijk nodig heeft. Sommige zul je zelfs bijna niet gebruiken en andere wellicht wel.
Denk hierbij aan:
- Hop
- Speenkruid
- Look zonder look
- Daslook
- Paardenbloem
- Zevenblad
- Brandnetel
- Llisdodde
- Vlier
- Hazelaar
- Maar ook paddenstoelen zoals de oesterzwam, zadelzwam en de parasolzwam.
Bekijk ook 7 boeken over permacultuur
Meer leren over permacultuur? Dan is het zeker goed om eens een boek te lezen die je uitgebreid vertelt over permacultuur. In onze blog lichten we de 7 beste boeken over permacultuur uit. Deze kun je hier lezen
